چکیده

 فایل سیستم یکی از مواردی است که تأثیر زیادی بر اطلاعات ذخیره شده در یک سیستم دارد، به نحوی که اگر فایل سیستم یکی از پارتیشن ها دچار مشکل شده است می‌تواند تمام اطلاعات آن پارتیشن را دچار خرابی نماید.  بررسی نمودن فایل سیستم یکی از مواردی است که بایستی در مواقع بررسی نمودن سیستم در سیستم عامل های ویندوز به آن توجه نمود و لازم است که به صورت دوره ای این عمل صورت پذیرد. زمانی که برای فایل سیستم یکی از پارتیشن ها مشکلی پیش می‌آید، قبل از اینکه اطلاعاتی را دچار خرابی نماید می‌بایستی آن را بر طرف نمود تا سیستم در وضعیت نرمال قرار گیرد.

در این مستند به چگونگی چک نمودن فایل سیستم در سیستم عامل های خانواده ویندوز و رفع خطاها پرداخته شده است.

 

 

1 مقدمه

خطاهای درون دیسک و سیستم فایل آن می تواند باعث مشکلات زیادی در ویندوز شود، که از مشکل در خواندن و نوشتن فایل ها شروع شده و به خطاهای صفحه آبی و از بین رفتن داده ها منتهی می شود. ویندوز می تواند به صورت خودکار بسیاری از خطاهای دیسک را بازیابی کند به خصوص درایوهایی که دارای سیستم فایل NTFS هستند.در ادامه در این باره به صورت مفصل بحث شده است.

 

2 بررسی خطاهای مربوط به فایل سیستم

تمام اخطار ها و خطاهایی که در سیستم رخ می‌دهد در قسمت Event Viwer به ثبت می‌رسد و توضیح کاملی در مورد خطاهای رخ داده در سیستم را نگه داری می نماید و می‌توان آن‌ها را مورد بررسی قرار داد.لاگ های مربوط به سیستم فایل نیز جزئی از این اطلاعات قرار دارند .معمولا سیستم فایل درسیستم عامل های خانواده ویندوز از نوع NTFSمی باشد و به ندرت از FAT16 یا FAT32 استفاده می شود.به همین دلیل فقط به بررسی لاگ های مربوط به NTFS پرداخته شده است.

• فایل سیستم: سیستم پرونده، روشی برای ذخیره و سازمان‌دهی پرونده های رایانه‌ای و داده هایشان است تا یافتن و دسترسی به آن‌ها را آسان کند.

در رایانش یک سیستم فایل برای کنترل نحوه ذخیره و بازیابی اطلاعات استفاده می شود . بدون یک سیستم فایل، اطلاعات قرار گرفته در فضای ذخیره سازی، یک بدنه کلی و بزرگ از اطلاعات خواهد بود که نمیتوان تشخیص داد یک تکه از اطلاعات در کجا ختم میشود و تکه بعدی از کجا شروع میشود.

با جداسازی اطلاعات به قطعه های منحصر به فرد و نام گذاری هر قطعه ، اطلاعات به راحتی از هم جدا و تشخیص داده میشوند. هر قطعه از اطلاعات فایل نامیده می شود .

• NTFS : ان‌تی‌اف‌اس یا سیستم فایل با فناوری نو (NTFS یا New Technology File System) استاندارد فایل سیستم‌های موجود در خانواده ویندوزهای NT است که از جمله آنها می‌توان به ویندوزهای ۲۰۰۰، XP و ۲۰۰۳و بالا تر اشاره نمود.

• روش چک نمودن خطاهای مربوط به فایل سیستم:

جهت پی بردن به اینکه آیا سیستم دچار خطای فایل سیستم می‌باشد یا خیر، بایستی به قسمتEvent Viewer ویندوز مراجعه شود و از آنجا بایستی خطاهای مربوط به فایل سیستم NTFS را جست و جو نمود. برای این منظور مسیر زیر را دنبال می نماییم:

Start>Control Panel>Administrative Tools>Event Viewer>Windows Logs >System

بعد از طی نمودن مسیر ، پنجره ای مطابق شکل زیر پیش روی قرار می گیرد .

 

تصویر 1: پنجره Event Viewer

در این پنجره لاگ های زیادی از بخش های مختلف سیستم به ثبت رسیده است که هر کدام از آن‌ها مربوط به سرویسی از سرویس های ویندوز مرتبط است و یا اینکه اشاره به سخت افزاری و یا نرم افزاری دارد.جهت بررسی نمودن لاگ های مربوط به فایل سیستم ،بایستی لاگ هایی که در فیلد Source آن مقدار ntfs وجود دارد را جست.جهت راحتی کار می‌توان کل لاگ های سیستم را بر اساس همین فیلد مرتب نمود تا مجبور نباشیم در بین تمام لاگ های ثبت شد، جستجو نماییم.برای این منظور بر روی ستون Source کلیک نمایید تا بر اساس حروف الفبا لاتین مرتب شود. بعداز آن می‌توان به راحتی لاگ های مربوط به NTFS را پیدا نماییم و آن‌ها را بررسی نماییم .اگر خطایی یا هشداری در مورد فایل سیستم وجود داشته باشد با کلیک بر روی آن می‌توان تمام جزئیات مربوط به آن را بررسی نمود.

 

3 چک نمودن فایل سیستم پارتیشن ها

با استفاده از این روش می‌توان از وضعیت فایل سیستم پارتیشن های موجود در ویندوز آگاهی پیدا نمود و مطمئن شویم که فایل سیستم پارتیشن دچار مشکل نمی باشد.

برای انجام بررسی و پی بردن به معیوب بودن فایل سیستم، می توانید خودتان به صورت دستی ابزار Windows Check Disk یا Chkdsk.exe را اجرا کنید. دو نسخه از این ابزار وجود دارد، یکی نسخه گرافیکی که روش ساده‌ای را برای چک کردن دیسک را ارائه می دهد و دیگری نسخه ی خط فرمان که امکانات بیشتری را دارا می باشد.

 

3.1 چک نمودن فایل سیستم به صورت گرافیکی

برای چک نمودن فایل سیستم یک پارتیشن مراحل زیر را دنبال می نماییم:

جهت چک نمودن فایل سیستم مربوط به هر پارتیشن ‌بر روی آن راست کلیک نموده و Properties را انتخاب می نماییم.در سربرگ Tools در قسمت Error-checking روی Check now کلیک می نماییم (شکل ۲).

 

تصویر 2: چک کردن فایل سیستم پارتیشن

بعد از انتخاب Check now کادری مطابق تصویر ۳ باز می شود.

در این کادر دو گزینه وجود دارد که عبارتند از:

1-Automatically fix File System Errors (رفع خطاهای سیستم فایل به صورت خودکار): این گزینه که به صورت پیش فرض فعال است، باعث می‌شود که ویندوز، اگر خطایی در سیستم فایل پیدا کند، آن را به صورت خودکار رفع نماید. اگر این گزینه فعال نباشد. ابزارCheck Disk خطاهای پیدا شده را گزارش داده اما آن ها را رفع نمی کند. این گزینه معادل اجرای دستور chkdsk با سوییچ F/  است که در ادامه توضیح داده می شود.

2-Scan For And Attempt Recovery of Bad Sector (اسکن به دنبال بدسکتورها و تلاش برای بازیابی آن ها): این گزینه اگر فعال باشد کل سطح دیسک را چک نموده و مکان بدسکتورها را پیدا کرده و اطلاعات قابل خواندن ذخیره شده در مکان های مشکل دار را بر می گرداند. دقت کنید که انتخاب این گزینه به صورت خودکار خطاهای فایل سیستم را رفع می نماید و حتی اگر گزینه قبل نیز فعال نباشد. این گزینه معادل اجرای دستور chkdsk با سوییچ R/ می باشد.

توجه داشته باشید که در ابتدا تیک هر دو گزینه را بردارید چون می خواهیم تا یک گزارش از خطاهای فایل سیستم را بدون انجام تغییری در ساختار دیسک بررسی نماییم. در غیر این صورت در صورتی که پارتیشن شما حاوی اطلاعات مهمی باشد و دارای خطای فایل سیستم نیز باشد این امکان نیز وجود دارد که بعد از بر طرف نمودن خطای پیش آمده قسمتی از اطلاعات را حذف نماید که در این صورت هزینه ای جبران ناپذیری را متحمل می شوید.پس برای چک نمودن فایل سیستم تیک هر دو را بردارید.

سپس بر روی Start کلیک کنید تا کاربررسی شروع شود.

تصویر 3: Check Disk Local Disk

 

تصویر 4: Cheching Disk Local Disk

در صورتی که سیستم فایل خطای نداشته باشد پیغام زیر نمایش داده می شود.که جزئیات آن در قسمت see details به صورت کامل توضیح داده شده است.

 

تصویر 5: Cheking Disk Local Disk Result

در ویندوز سرور ۲۰۱۲ و ویندوز ۱۰ مراحل کمی متفاوت است.در این دو نسخه از ویندوز نام دکمه Check now به Check تغییر نام داده شده است و دیگر دو گزینه Automatically fix file system errors و Scan for and attempt recovery of bad sectors وجود ندارد و با انتخاب Check بلا فاصله شروع به چک کردن می نماید.در انتها اگر خطایی در فایل سیستم وجود داشته باشد پیغامی برای بر طرف نمودن آن نمایش داده می‌شود .که در این مرحله مثل قبل اگر پارتیشن حاوی اطلاعات مهمی باشد بایستی آن را کنسل نمایید تا از اطلاعات دیسک یک کپی یا Backup تهیه شود و سپس برای بر طرف نمودن خطا با استفاده از گزینه های ارائه شده توسط ویندوز اقدام نمایید.

 

3.2 چک نمودن فایل سیستم با استفاده از خط فرمان

ابزار چک دیسک ،نسخه ی خط فرمان، به شما گزینه های به مراتب بیشتری می دهد. برای اجرای این دستور، در ساده ترین حالت، یک پنجره خط فرمان به صورت Run As Administrator اجرا نمایید برای این منظور بر روی cmd یا همان Command Prompt راست کلیک نمایید و Run As Administrator را انتخاب نمایید.

 

تصویر 6: اجرای Command Prompt

جهت چک نمودن فایل سیستم در محیط خط فرمان دستور chkdsk را در خط فرمان تایپ می نماییم. این دستور ابزار Check Disk را در حالت Read-Only اجرا نموده و تنها وضعیت دیسک را نشان می دهد و هیچ تغییری را در دیسک اعمال نمی نماید. اگر نام درایو را بعد از دستور وارد نمایید (به عنوان مثال chkdisk c: ) گزارش برای آن درایو نشان داده می شود.

 

تصویر 7: chkdsk command

بعد از اتمام چک نمودن فایل سیستم یک گزارشی از وضعیت چک کردن سیستم ارائه می‌شود که می‌توان آن را در تصویر زیر مشاهده نمود.

 

تصویر 8: نتیجه دستور chkdsk

 

4 روش بر طرف نمودن خطای مربوط به فایل سیستم

4.1 روش رفع خطای فایل سیستم در محیط گرافیکی

نکته بسیار مهم: در صورتی که در هنگام چک کردن فایل سیستم یکی از پارتیشن ه،ا پی ببریم که پارتیشن دارای خطای فایل سیستم می‌باشد حتماً از اطلاعات آن پارتیشن یک نسخه پشتیبان تهیه نموده و آن را تا زمانی که اطمینان حاصل کنید که بعد از رفع خطای فایل سیستم ،کلیه اطلاعات سالم هستند و هیچ اطلاعاتی پاک نشده است، نگه دارید و پاک نکنید تا در صورتی که فایلی یا پایگاه داده‌ای بعد از رفع عیب فایل سیستم دچار مشکل شد بتوان آن را بازیابی نمود.

بعد از تهیه نسخه پشتیبان از اطلاعات مراحل زیر را دنبال می نماییم.

جهت رفع خطای فایل سیستم مربوط به یک پارتیشن ‌بر روی آن پارتیشن راست کلیک نموده و Properties را انتخاب می نماییم.در سربرگ Tools در قسمت Error-checking روی Check now کلیک می نماییم.

در پنجره Check Disk که در اینجا نشان داده شده است، گزینه Automatically fix File System Errors را انتخاب نمایید و همچنین می‌توانید گزینهScan For And Attempt Recovery of Bad Sector را با گزینه قبلی انتخاب نمایید تا خطای مربوط به بلاک های حافظه نیز بر طرف گردد.سپس بر روی Start کلیک نمایید تا فرایند تعمیر فایل سیستم آغاز شود.

 

تصویر 9: Check Disk

اگر گزینه Automatically Fix File System Errors را روی درایوی انتخاب کرده باشید که هم اکنون دارای فایل باز است(مثلا پارتیشنی که ویندوز بر روی آن قرار دارد)، ویندوز قادر به اجرای سریع ابزار نخواهد بود. در این مورد پیغام زیر نمایش داده می شود.

 

تصویر 10: Schedule disk check

در این حالت روی Schedule Disk Check (برنامه ریزی چک کردن دیسک) کلیک کنید تا دفعه بعد که ویندوز راه اندازی مجدد می شود، قبل از اجرای کامل ویندوز سطح دیسک چک شود.

بعد از اینکه فرآیند رفع مشکل فایل سیستم به پایان رسید اطلاعات موجود در آن پارتیشن را چک نموده و اطمینان حاصل نمایید تا اطلاعاتی یا پایگاه داده‌های موجود بر روی آن پارتیشن دچار مشکلی نباشد .درغیر این صورت بایستی نسخه Backup گرفته شده در قبل از رفع مشکل فایل سیستم را بازیابی نمایید تا سیستم بدون وقفه زمانی بتواند با اطلاعات موجود بر روی آن پارتیشن کار کند که این عمل در زمانی جلوه پیدا می‌کند که پایگاه داده‌ای بر روی پارتیشن وجود داشته و دچار مشکل شده است که با بازیابی آن، سیستم بدون مشکل به کار خود ادامه می دهد.

 

4.2 روش رفع خطای فایل سیستم در محیط متنی

در این روش نیز حتماً مانند روش قبل از اطلاعات یک نسخه پشتیبان تهیه نمایید تا در صورتی که بعد از رفع خطای فایل سیستم اطلاعاتی دچار مشکل شد بتوان آن را بازیانی نمود.

در این روش ابتدا بایستی Command Prompt در حالت Run As Administrator اجرا نماییم.

 

تصویر 11: اجرای command prompt در حالت Run As Administrator

برای رفع مشکل فایل سیستم بایستی با استفاده از ترکیب سوئیچ ها همراه با دستور chkdsk این عمل را انجام داد.

 

• سوئیچ های پر کاربرد در چک نمودن فایل سیستم:

سوئیچ f/

باعث می شود تا chkdsk خطاهای پیدا شده را رفع کند. این سوئیچ پر استفاده ترین سوئیچ است. در این حالت دیسک باید قفل شده باشد.و اگر نتواند درایور را قفل کند، به شما پیشنهاد می دهد تا دفعه بعد که سیستم راه اندازی مجدد می شود، کار چک کردن دیسک را انجام دهد یا این که دیسک را به طور کامل از سیستم حذف کرده و آن را چک کند. گزینه حذف (Dismount) مناسب ترین گزینه است اما برای درایورهای سیستمی که ویندوزبر روی آن است این گزینه پیشنهاد نمی شود.

 

تصویر 12: chkdsk با سوئیچ f/

سوئیچ v/

روی درایو های Fat32 این سوئیچ باعث می شود که یک خروجی کامل نشان داده شود و نام هر فایل در هر پوشه در حال چک کردن، نمایش داده شود. روی درایور های NTFS این سوئیچ پیغام های پاکسازی را نشان می دهد.البته اگر وجود داشته باشد.

سوئیچr/

این سوئیچ ،بدسکتورها را مشخص کرده و سعی می کند اطلاعات را از آن ها بازیابی کند. دیسک در این حالت باید قفل شود.که این اسکن بسیار زمان بر است.